آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) یک آزمایش خون است که برای تشخیص سرطان پروستات استفاده می شود. PSA پروتئینی است که توسط غده پروستات تولید می شود. مقدار PSA در خون مردان سالم معمولاً کم است، اما با افزایش سن یا وجود بیماری پروستات افزایش می یابد.
آزمایش PSA یک آزمایش غربالگری است، به این معنی که برای تشخیص سرطان استفاده می شود، اما نمی تواند به تنهایی برای تشخیص قطعی استفاده شود. اگر سطح PSA شما بالا باشد، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری مانند بیوپسی پروستات را برای تأیید تشخیص تجویز کند.
اگر سطح PSA شما بالاتر از حد نرمال باشد، به این معنی نیست که شما حتماً سرطان پروستات دارید. سطح بالای PSA می تواند ناشی از سایر شرایط مانند بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH) یا التهاب پروستات (پروستاتیت) باشد.
اگر سطح PSA شما بالاتر از حد نرمال باشد، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری مانند بیوپسی پروستات را برای تأیید تشخیص تجویز کند. بیوپسی پروستات یک روش جراحی است که طی آن نمونه هایی از بافت پروستات برداشته می شود و برای بررسی سرطان بررسی می شود.
آزمایش PSA یک ابزار ارزشمند برای تشخیص سرطان پروستات است، اما مهم است که به یاد داشته باشید که این یک آزمایش غربالگری است. اگر سطح PSA شما بالا باشد، به این معنی نیست که شما حتماً سرطان پروستات دارید.
آزمایش پروستات برای چیست؟
آزمایش پروستات یا آزمون PSA (Prostate-Specific Antigen) یک آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌ژن سطح پروستات متصل به آنتی‌ژن (PSA) در خون استفاده می‌شود. PSA یک پروتئین است که توسط سلول‌های پروستات (غده‌های پروستات) تولید می‌شود و وظیفه اصلی آن رقیق کردن مخاط داخلی ادرار‌رویی و تقویت نقطه انتقال اسپرم در اسپرم‌رویی‌ها است.
هدف اصلی این آزمون، تشخیص سرطان پروستات در مردان است. با افزایش سن، احتمال مبتلا شدن به سرطان پروستات نیز افزایش می‌یابد، از این‌رو آزمایش PSA برای اسکرینینگ (غربالگری) اولیه مردان با ریسک بالا برای سرطان پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، برای نظارت بر علائم سرطان پروستات در مواردی که سابقه سرطان در خانواده وجود دارد، این آزمون مفید است.
متغیرهای مختلفی می‌توانند باعث افزایش سطح PSA در خون شوند، از جمله التهاب پروستات (پروستاتیت)، تضخیم غدد پروستات (بینی پروستات)، انسداد ادراری، تروما یا آسیب به پروستات، و همچنین سن، افزایش حجم پروستات و تغییرات طبیعی در پروستات به علت پیری. اگر نتیجه آزمون PSA نرمال نباشد یا سطح PSA افزایش یابد، ممکن است نیاز به آزمون‌های تکمیلی دیگر (مانند بیوپسی پروستات) برای تأیید تشخیص سرطان پروستات وجود داشته باشد.
در کل، آزمایش PSA به عنوان یک ابزار اولیه و مهم در تشخیص زودرس سرطان پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند بهبود پیش‌بینی و نتیجه‌گیری در مورد سلامت پروستات و اقدامات درمانی آینده را ممکن سازد. همچنین، انجام این آزمون به صورت منظم برای مردان با ریسک بالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از عواقب جدی سرطان پروستات جلوگیری شود.
اگر شما هم وقت مراجعه به آزمایشگاه را ندارید، می توانید با خدمت آزمایش در منزل سفید پوش این کار را انجام دهید.
چرا آزمایش PSA تجویز می‌شود؟
آزمایش PSA ممکن است برای موارد زیر انجام شود:
- کمک به تشخیص زودهنگام سرطان پروستات در افرادی که هیچ علامت یا نشانه ای از این بیماری ندارند
- بررسی سرطان در کسانی که علائم یا نشانه های سرطان پروستات را دارند
- برنامه ریزی برای درمان
- سرطان پروستات
- بیماران مبتلا به سرطان
- پروستات را که با نظارت فعال تحت درمان هستند، تحت نظر بگیرید
- دریابید که آیا درمان های سرطان پروستات موثر هستند یا خیر
- بررسی کنید که آیا سرطان پروستات پس از درمان عود کرده است یا خیر
آزمایش PSA اغلب همراه با یک معاینه دیجیتال رکتوم (DRE) برای افزایش شانس یافتن زودهنگام سرطان پروستات در زمانی که درمان آسان‌تر است، استفاده می‌شود. استفاده از این تست ها با هم بهتر از استفاده از هر یک از تست ها به تنهایی است.
چه کسانی باید آزمایش PSA انجام دهند
با صحبت با پزشک و در نظر گرفتن خطر خود، درباره اینکه آیا آزمایش PSA برای شما مناسب است یا خیر، تصمیم آگاهانه بگیرید.
- اگر به طور متوسط در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستید، آزمایش را از سن 50 سالگی در نظر بگیرید.
- اگر در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پروستات هستید، آزمایش را از سن 45 سالگی در نظر بگیرید. مردان سیاه پوست (از جمله مردان آفریقایی یا کارائیب) و کسانی که سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارند در معرض خطر بالایی در نظر گرفته می شوند.
سطح PSA شما تعیین می کند که چند بار آزمایش می شوید. تصمیم برای توقف آزمایش بر اساس سطح PSA، سن و سلامت عمومی شما است.
چه کسانی باید آزمایش PSA انجام دهند
بهترین زمان برای انجام آزمایش PSA در مردان 50 تا 75 ساله است که سابقه خانوادگی سرطان پروستات ندارند. مردان با سابقه خانوادگی سرطان پروستات ممکن است بخواهند از 45 سالگی برای آزمایش PSA اقدام کنند.
آزمایش PSA باید به عنوان بخشی از یک برنامه غربالگری سرطان پروستات جامع استفاده شود. این شامل معاینه رکتال دیجیتال (DRE) و یک آزمایش PSA است. DRE یک آزمایش فیزیکی است که طی آن پزشک به دنبال توده در پروستات می گردد. DRE و PSA به تنهایی نمی توانند سرطان پروستات را تشخیص دهند. اگر نتایج DRE یا PSA غیر طبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری مانند بیوپسی پروستات را برای تأیید تشخیص تجویز کند.
آزمایش PSA باید هر 2 سال یک بار انجام شود، مگر اینکه پزشک شما توصیه های دیگری داشته باشد.
اگر نگران سرطان پروستات هستید، با پزشک خود صحبت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا تصمیم بگیرید که آیا آزمایش PSA برای شما مناسب است یا خیر.
مقدار نرمال و بحرانی PSA در آزمایش خون
ر آزمایش خون ممکن است در منابع مختلف و مراکز پزشکی متفاوت باشند. با این حال، به طور کلی، معمولاً مقادیر PSA به نوع و سن فرد، هدف آزمون و تاریخچه سلامتی او بستگی دارد.
در بیشتر موارد، مقادیر نرمال PSA (برای مردان بدون علائم مشکوک پروستاتی) معمولاً کمتر از 4 نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL) است. با این حال، این مقدار به تنهایی نمی‌تواند تشخیص سرطان پروستات را تأیید کند و ممکن است در برخی افراد بدون سرطان پروستات نیز افزایش یابد. بنابراین، تفسیر نتایج PSA نیاز به توجه به عوامل دیگری مانند سن، تاریخچه سلامتی، اندازه پروستات و نتایج آزمون‌های تکمیلی دیگر دارد.
مقادیر بحرانی PSA به‌طور معمول به مقداری بیشتر از حد نرمال PSA اشاره دارد و ممکن است در موارد زیر برخوردار باشد
| سن (سال) | مقدار نرمال PSA (ng/mL) |
|---|---|
| زیر 40 | تعیین نرمال PSA در این سن اغلب به دلیل کمبود تحقیقات موثر و ارتباط معنادار با سرطان پروستات انجام نشده است. مشاوره با پزشک توصیه می‌شود. |
| 40 تا 49 | مقدار PSA نرمال معمولاً کمتر از 2.5 ng/mL است. |
| 50 تا 59 | مقدار PSA نرمال معمولاً کمتر از 3.5 ng/mL است. |
| 60 تا 69 | مقدار PSA نرمال معمولاً کمتر از 4.5 ng/mL است. |
| بیش از 70 | مقدار PSA نرمال معمولاً کمتر از 6.5 ng/mL است. |
تفسیر آزمایش PSA
درست است که نمی‌توانید به خوبی آزمایش PSA را تفسیر کنید، اما بد نیست بدانید که بالا یا پایین رفتن مقدار PSA در آزمایش خون می‌تواند نشان‌دهنده مسائل زیر باشد:
1. بالا رفتن مقدار PSA:
– سرطان پروستات بدخیم: افزایش سطح PSA ممکن است نشان‌دهنده وجود سرطان پروستات باشد. این افزایش معمولاً نسبت به مقادیر نرمال بیشتر است.
– التهاب پروستات: التهاب پروستات (پروستاتیت) نیز می‌تواند منجر به افزایش سطح PSA شود.
– بزرگی پروستات (بینی پروستات): افزایش حجم پروستات به دلیل بزرگی آن نیز می‌تواند سطح PSA را افزایش دهد.
– عفونت پروستات: عفونت پروستات نیز ممکن است باعث افزایش PSA شود.
2. پایین رفتن مقدار PSA:
– در موارد نادر، PSA پایین ممکن است به دلیل درمان موثر سرطان پروستات یا استفاده از داروها با خاصیت ضد سرطان باشد.
در هر صورت، اگر نتیجه آزمایش PSA در محدوده نرمال نباشد، احتمال بروز بیماری‌های فوق را نیز در نظر بگیرید و بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص نهایی انجام شود. پزشک شما می‌تواند با بررسی سابقه پزشکی شما، انجام آزمون‌های تکمیلی و بررسی علائم دیگر، دلیل افزایش یا کاهش PSA را تعیین کند و نتیجه‌گیری دقیق‌تری انجام دهد.
علائم بالا یا پایین بودن فاکتور آزمایش PSA پروستات
- سطح PSA پایین
- سرطان پروستات در مراحل اولیه
- پروستاتکتومی
- درمان پرتودرمانی
- درمان هورمونی
- کمبود هورمون تستوسترون
- برخی بیماری های کلیوی
- برخی بیماری های کبدی
- کمبود آب بدن
دلایل بالا بودن PSA در آزمایش خون
- سطح PSA بالا
- سرطان پروستات
- بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH)
- التهاب پروستات (پروستاتیت)
- عفونت ادراری (UTI)
- آسیب به پروستات
- معاینه رکتال دیجیتال (DRE)
- انزال اخیر
- مصرف برخی داروها، مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
آیا سرطان پروستات با آزمایش PSA قابل تشخیص است؟
آزمایش PSA (Prostate-Specific Antigen) ابزار مهمی در تشخیص سرطان پروستات است اما نمی‌تواند به تنهایی سرطان پروستات را تشخیص دهد. افزایش سطح PSA در آزمایش خون می‌تواند به وجود بیماری‌های مختلف از جمله سرطان پروستات، التهاب پروستات (پروستاتیت)، بزرگی پروستات (بینی پروستات) و عفونت پروستات اشاره کند. بنابراین، نتیجه غیرطبیعی آزمایش PSA ممکن است دلیل دیگری به جز سرطان پروستات داشته باشد.
برای تشخیص دقیق سرطان پروستات، نیاز به آزمون‌ها و تست‌های تکمیلی دیگر نظیر بیوپسی پروستات، آندوسکوپی، سونوگرافی، آزمون دیجیتال رکتال (DRE) و سیستوسکوپی ممکن است وجود داشته باشد. ترکیب نتایج این آزمون‌ها به همراه اطلاعات بیشتر از تاریخچه پزشکی، علائم، وضعیت عمومی و سایر علائم بالینی، به پزشک اطلاعات کافی را می‌دهد تا بتواند تشخیص دقیق‌تری در مورد وضعیت پروستات شما بدهد.
